Heer God, Hemelse Vader, die wijzen door het licht van een ster geleid, riep tot het aanbidden van Uw Zoon, wijs ook ons de weg, zo bidden wij, en doe ons in Zijn verborgenheid door het geloof Uw Heerlijkheid aanschouwen. Door Jezus Christus, onze Heer. Amen.
lezing ot: Jesaja 60: 1 – 3 NB
1 Sta op, word verlicht, want je licht is gekomen: de glorie van de ENE is over je opgegaan!
2 Want zie, het duister bedekt wel de aarde
en donkerheid de natiën,–
maar over jou zal de ENE opdagen,
Zijn glorie wordt over jou zichtbaar.
3 Volkeren zullen op weg gaan naar jouw licht,
koningen naar de glans van jouw dageraad.
Gezang 124: 4 en 5 De zonne voor wier stralen het nachtelijk duister zwicht... = Lied 444
epistel: Efeze 3: 1 – 12 NB
1 Dankzij dit ben ik, Paulus, de gevangene van de Christus, van Jezus, voor ú, de heidenen,
2 als ge tenminste hebt gehoord
van het beheer van Gods genade
die voor ú aan mij is gegeven:
3 dat door openbaring aan mij
het heilsgeheim bekend is gemaakt
–zoals ik eerder in het kort al schreef–
4 waaraan ge, wanneer ge dit leest,
u mijn inzicht kunt voorstellen
in het heilsgeheim van de Christus.
5 In andere generaties is het niet zo
bekendgemaakt
aan de zonen–en–dochters der mensen
als het nu door de Geest geopenbaard is
aan zijn heilige apostelen en profeten:
6 dat de heidenvolkeren mede–erfgenamen zijn,
mede–lichaam van en mede–deelhebbers aan
de aankondiging in Christus Jezus,
door middel van de evangelieverkondiging,
7 waarvan ik een bediende ben geworden
ten gevolge van de gave van Gods genade,
die aan mij gegeven is
ten gevolge van de inwerking van zijn kracht!
8 Aan mij, de minste van alle heiligen,
is deze genade gegeven:
aan de heidenvolkeren het evangelie te verkondigen
van de ondoorgrondelijke rijkdom van de Christus,
9 en in het licht te stellen
hoe het beheer is van het heilsgeheim
dat van de eeuwigheden af verborgen is geweest in God die alles heeft geschapen,
10 opdat nu aan de overheden en de gezagsdragers in de hemelse regionen
door middel van de vergadering bekendgemaakt wordt
de veelkleurige wijsheid van God,
11 overeenkomstig het voornemen van eeuwigheden her
dat hij heeft verwerkelijkt in Christus Jezus,
12 door wie wij de vrijmoedige toegang hebben, vol vertrouwen vanwege zijn geloof.
Psalmwoord: Halleluja! Mogen alle koningen zich voor Hem buigen, alle volkeren Hem dienen! HALLELUJA!
Gezang 152: 1-4 Een Kind geboren te Bethlehem... = Lied 515
het heilig evangelie staat geschreven bij: Mattheüs 2: 1 – 12 NB
1 Maar zie, terwijl Jezus wordt geboren in Betlehem in Judea,
in de dagen van koning Herodes,
komen er in Jeruzalem
uit het oosten magiërs aan;
2 zij zeggen: waar is
de nieuwgeboren koning der Judeeërs?–
want wij hebben zijn ster gezien in het oosten
en zijn gekomen om hem hulde te bewijzen!
3 Maar als koning Herodes dat hoort
is hij geschokt, en heel Jeruzalem met hem.
4 Hij brengt alle overpriesters en
schriftgeleerden van de gemeenschap samen, en heeft aan hen gevraagd:
waar wordt de Christus geboren?
5 Zij zeggen tot hem: in Betlehem in Judea;
want zo is geschreven door de profeet:
6 en jij, Betlehem, land van Juda,
jij bent geenszins de kleinste
onder de leiders van Juda;
want uit jou zal een leidsman
voortkomen die herder zal zijn
over mijn gemeente Israël!
7 Dan roept Herodes in het verborgene
de magiërs en doet bij hen nauwkeurig navraag
naar de tijd dat de ster is gaan schijnen.
8 Hij stuurt hen naar Betlehem en zegt:
trekt verder en vorst nauwkeurig na
over het jongetje;
en als ge het vindt, verkondigt dat mij,
opdat ook ik kan komen
om het hulde te bewijzen!
9 Gehoor gevend aan de koning
trekken zij verder; en zie de ster
die zij in het oosten hebben gezien
is hun vooruitgegaan
totdat hij komt en blijft staan
boven de plek waar het jongetje is.
10 Als zij de ster zien verheugen zij zich
met zeer grote vreugde.
11 Ze komen het huis binnen en zien het jongetje,
mét Maria, zijn moeder,
en neervallend bewijzen zij het hulde;
ze openen hun schatkisten
en bieden hem geschenken aan:
goud, wierook en mirre.
12 En in een droom gewaarschuwd
om niet terug te buigen naar Herodes
zijn ze langs een andere weg uitgeweken
naar hun eigen landstreek.
ZALIG DIE HET WOORD VAN GOD HOREN
EN ER GEHOOR AAN GEVEN
Gezang 152: 5,6,7 = Lied 515
Preek
GENADE ZIJ U EN VREDE VAN GOD ONZE VADER EN VAN JEZUS CHRISTUS, ONZE HEER.
Tekst: Wij hebben Zijn ster gezien.
Lieve vrienden,
Op een zondag 6 januari, de dag en het feest van Driekoningen is het een vreugde dat we eindelijk eens het verhaal van hun komst naar Jeruzalem kunnen lezen op de dag zelf. Natuurlijk zijn alle andere dagen in zo’n week waarin het feest niet op zondag valt ook wel een goede aanleiding om er aandacht aan te geven op de eerstkomende zondag. Maar dat is toch net zoiets als op dinsdag jarig zijn en die verjaardag op zaterdag te vieren.
Wat dat betreft laat ik een klein hoeraatje opgaan voor 2008.
Vermoedelijk ben ik hierin wat enthousiaster dan velen van mijn collega’s. Haast iedereen is tegenwoordig in de ban van de historiciteit van een verhaal. Is het wel echt gebeurd zoals het bij Mattheüs opgetekend staat? En waar komt zo’n verhaal vandaan?
De aankomende theoloog, wiens blik naar het oordeel der hoogleraren verruimd moet worden, ziet zich al vroeg in de studie geconfronteerd met de vergelijkende godsdienstwetenschap.
Die brengt hem bij, dat van vrijwel alle stichters van grote wereldgodsdiensten aan het eind van hun loopbaan een reeks wonderverhalen de ronde doet, die op hun miraculeuze geboorte wijst.
De moeder van Boeddha droomde bijvoorbeeld, dat zij zwanger was van een witte olifant. En op zeker ogenblik zelfs kwamen de Hindoegoden later bij Boeddha hun opwachting maken om voor hem te knielen. De conclusie ligt dan voor de hand. Als de nieuwe godsdienst een wereldgodsdienst wordt, stijgt het aanzien van de stichter. En daaromheen springen de verhalen uit de grond, die de aanspraken op het wonderbaarlijke moeten ondersteunen en handhaven.
Kwamen er nu drie koningen uit het Morgenland naar Jeruzalem, ja of nee? Waren het koningen zoals je ze altijd afgebeeld ziet, rijdend op kamelen, en met kronen op het hoofd? Als u goed hebt opgelet hebt U in de lezing uit Mattheüs daarover helemaal niets gehoord.
Een mooi verhaal wordt kennelijk door het vrome volk graag van nog meer tot de verbeelding sprekende details voorzien.
De tekst noemt ze meestal magiërs in onze vertalingen. Het woord sluit aan bij het oorspronkelijke Griekse grondwoord ‘magoi’ maar als vertaling is het volstrekt ontoereikend. De gemiddelde lezer denkt aan enigszins duistere figuren, die door hun kennis van de sterren de loop van aardse gebeurtenissen op geheimzinnige wijze beslissend kunnen beïnvloeden. Aan dit beeld beantwoorden de drie magiërs uit Mattheüs 2 al helemaal niet.
Zij komen niet als machtige tovenaars om de realiteit naar hun hand te zetten.
Zij komen alleen om te aanbidden.
Voorzover wij weten waren magoi evenwel geleerden die de daarbij behorende status in hun maatschappij genoten, zoals bij ons professoren en andere deskundigen. Zij wisten veel van de hemel en de machtige heersers, die zich daarin bewogen. Die heersers waren goden, zoals Mars en Venus en anderen, die vanuit hun hoge positie de gang van zaken op aarde bepaalden. Voor hun overmacht hadden de magiërs ontzag.
Ik moest u dat allemaal wel eerst vertellen, want anders begrijpt U niet wat hen motiveerde om op reis te gaan. Opdat ons duidelijk wordt wat het was, dat de magiërs overkwam, is het nodig, absoluut noodzakelijk zelfs, er even rustig voor te gaan zitten om hun beweegreden te vernemen. Die is zo simpel, dat we er gemakkelijk aan voorbij horen. Maar het staat duidelijk vermeld in mijn tekst. Wij hebben zijn ster gezien; in het Oosten, staat erbij, maar die woorden kunnen we even goed vertalen met: in zijn opgang. Zij meldden dus aan koning Herodes, dat zij op zeker ogenblik een ster zagen opkomen, die ze nog niet eerder gezien hadden, en die hun bijzondere aandacht trok.
Zo’n opeens opduikende ster is de vuurbaak van een goddelijke macht, die zich manifesteert op een moment, dat hijzelf bepaalt.
Vanuit zijn hemelse achtergrond treedt hij onverwacht naar voren en kondigt aan de geleerden aan, waar het met de aarde naar toe gaat. Want de sterrenbeelden en de planeten, die zij langs de nachtelijke hemel zien bewegen, beheersen de gebeurtenissen hierbeneden.
De sterrenkundige geleerden merken zijn verschijnen op en geven de zin en de betekenis ervan dóór aan de mensen wie het aan gaat.
Wiens ster zich hier aan hen getoond had, wordt maar heel summier omschreven in het verhaal van Mattheüs. Het gaat om de koning der Joden, zeggen de magiërs.
Dat is ook de titel waaronder Jezus door de Romeinen gekruisigd is. Maar als Jezus dadelijk al aan het begin van het evangelie van Mattheüs in de genealogie van koning David een plaats toegewezen krijgt, zou de titel ‘Koning van Israël’ meer passend zijn geweest. Noch de Romeinen noch de sterrenkundigen uit een vermoedelijk ver weg gelegen buitenland hebben de essentie van Jezus’ koningschap goed begrepen. Jezus zal de koning zijn van een nieuw Godsvolk. Om tot dat inzicht te komen zouden ze bij Hem eerst een tijdje in de leer moeten gaan, net als de discipelen. Maar hoe dat ook zij, de ster duidt erop, dat er iets hoogst belangrijks staat te gebeuren. Een ‘Koning’ wordt geboren. Tegen de tijd dat de drie geleerden in Jeruzalem aankomen, ligt er ergens een ‘Koning’ in de wieg! Een koning die de toekomst van de aarde bepalen zal.
Maar wáár stond die wieg precies? Dat wisten de geleerden nu weer niet. En Herodes wist het ook al niet, maar gelukkig kon hij het laten opzoeken in de profeten. En eenmaal in Bethlehem aangekomen verscheen de ster voor de laatste maal, boven het huis waar Jezus Zich bevond. Al met al is het een wat fantasierijk verhaal, dat veel meer vragen oproept dan het beantwoordt. Is het zelf wel echt gebeurd?
Maar die conclusie kan natuurlijk niet het einde van mijn preek zijn! Wat mij steeds blijft bezighouden is de vraag wie de genoemde magoi toch zijn! De volksverbeelding heeft er koningen van gemaakt. En degenen, die in het Jaarboek voor onze zondagse diensten aanwijzingen geven, zijn het volk daarin gevolgd. Inderdaad, Jesaja 60:3 zegt dat volken en koningen zullen optrekken naar Jeruzalem om God te aanbidden. Het voor vandaag aangegeven psalmwoord bidt, dat alle koningen zich voor Hem mogen buigen en alle volken Hem dienen. Maar helaas voor deze uitleg zijn de magoi geen koningen. Hun koninklijke geschenken ten spijt.
Daarom zoek ik de m.i. juiste uitleg in een heel andere richting, die zich overigens niet ver verwijdert van een derde, u vast wel bekende benaming voor de drie bezoekers. Men spreekt immers ook wel van de wijzen uit het Oosten. Net als het Zondagsgebed, trouwens!
Wij zien in de bijbel, en vooral in het Nieuwe Testament, dat Jezus Christus’ centrale plaats in de schepping van God benadrukt wordt.
Daarom komen de koningen van overal vandaan Hem hun hulde brengen. Daarom wordt Hij met de profeten Mozes en Elia tezamen op een berg in het licht geplaatst, met dien verstande, dat Hij boven hen uitstijgt, omdat Hij de Zoon van God is. En daarom verheerlijkt de Brief aan de Hebreeën Hem als de Hogepriester zonder weerga.
Of de reis van de drie geleerde sterrenkundigen nu wel of niet historisch is, mag voor mij buiten beschouwing blijven. Daar gaat het Mattheüs niet om, maar het verhaal verkondigt ons een boodschap van Godswege. Van alle zonen van David, die Mattheüs opnoemt in de aanhef van zijn evangelie onderscheidt de grote koning Salomo zich door zijn in de hele wereld geroemde wijsheid.
En in het verhaal van de 6e januari, driekoningendag, zie ik tot mijn vreugde, dat de hulde van de meest vermaarde geleerden op het gebied van de sterrenkunde Hem door die drie wijzen wordt toegebracht. Ik word daar vrolijk van, want het is een belofte uit den Hoge, dat de wetenschap zich eenmaal genoodzaakt zal zien haar solistisch en daarmee onvruchtbaar bestaan op te geven voor een toewending naar Hem die deze wereld met al haar raadselen die door de geleerden worden onderzocht, geschapen heeft. Wij hebben daar veel behoefte aan, want alle wetenschap, die alleen op technische kennis uit is, draagt een onmenselijk karakter. Als zij met haar ontleding klaar is, is haar object een dood ding geworden.
Wanneer de geleerden van destijds hun wetenschappelijke carrière voorrang hadden gegeven, waren ze terug gegaan naar koning Herodes.
Maar de ontmoeting met het Kind in de kribbe heeft ze ontvankelijk gemaakt voor de wijsheid die hen in de droom door de engel van Omhoog geschonken werd.
Ze gehoorzaamden, en zo maakte wetenschap plaats voor wijsheid.
Mochten wij allen onze prioriteiten zo voegen, dan wordt deze wereld een wereld waar we blij en vrolijk mogen leven in het licht van Gods koningschap.
Amen
Muziek
Alles wat wij hebben , hebben wij van God gekregen,
om door te geven, om met velen te delen
en er zo van te genieten.
Ook nu en hier kunnen we gestalte geven aan dat delen: in de collecte
Gezang 320: 1 en 4
